Grammatica

Een van de aspecten van Russisch dat mensen afschrikt om de taal te leren is het alfabet. Toch, als je het alfabet onder de knie hebt gaat er een wereld voor je open die minder moeilijk is dan je zou denken. En ook het alfabet met al die ‘moeilijke’ letters zijn minder moeilijk als je ze nader bekijkt.

 

Alfabet

Het Russische alfabet telt 33 letters. Hieronder staan alle letters in alfabetische volgorde. De eerste rij zijn de gedrukte letters. De tweede rij zijn de letters als ze cursief gedrukt staan.

Аа          Аа

Бб          Бб

Вв          Вв

Гг           Гг

Дд         Дд

Ее          Ее

Ёё          Ёё

Жж        Жж

Зз           Зз

Ии         Ии

Йй         Йй

Кк          Кк

Лл          Лл

Мм        Мм

Нн          Нн

Оо         Оо

Пп          Пп

Рр          Рр

Сс          Сс

Тт           Тт

Уу          Уу

Фф         Фф

Хх           Хх

Цц         Цц

Чч          Чч

Шш        Шш

Щщ       Щщ

ъ            ъ

ы            ы

ь             ь

Ээ          Ээ

Юю        Юю

Яя          Яя

 

Allebei de drukvormen komen voor in het dagelijks leven. Gedrukte letters kom je tegen in boeken en op websites en cursief zie je vaak op etiketten en bij citaten.

Een aantal opmerkingen zijn hier op zijn hier plaats:

• Let op de schrijfwijze van de cursieve kleine letters van Б – б, Г – г, Д – д, И – и en Т – т.
• Er is geen hoofdletter van ъ, ы en ь.

Waar wij vaak in blokletters schrijven, komen de Russische schrijfletters vrijwel altijd terug in handgeschreven tekst. Het is goed om ook dit schrift te leren lezen (zie het plaatje hieronder als voorbeeld van de Russische schrijfletters). Cursieve letters helpen hierbij al wat om de schrijfletters te leren (kijk bijvoorbeeld naar Т – т).

 

 

Uitspraak

Nu zeggen letters zelf nog niets over de klank. Dus als je het alfabet leert is de uitspraak even belangrijk. Sommige klanken horen bij elkaar. Hieronder worden alle letters en klanken besproken.

Medeklinkers:

De volgende medeklinkers brengen geen problemen met zich mee en kennen we vanuit het Nederlands:

Бб          Бб          b als in boer

Вв          Вв          v/w als in walvis

Гг           Гг           g als in goal

Дд         Дд          d als in dak

Йй         Йй          j als in jurk

Кк          Кк          k als in kaars

Лл          Лл         l als in lolly of drempel

Мм        Мм        m als in muur

Нн          Нн         n als in niet

Пп          Пп         p als in prijs

Рр          Рр          r als in Rusland

Тт           Тт         t als in tijd

Фф         Фф        f als in fiets

Хх           Хх         g als in lach, lijkt op de ‘zachte ‘g”

De ‘moeilijkheid’ begint bij de zogenaamde s-klanken. Het Russisch kent een groter aantal van deze klanken dan wij in het Nederlands gewend zijn. De eerste zeven zijn de medeklinkers hieronder. Twee anderen volgen wat verderop.

Жж        Жж         zj als in lekkage

Зз           Зз          z als in zon

Сс          Сс          s als in samen

Цц         Цц         ts als in tsaar of fiets

Чч          Чч         tsj als in Tsjechië

Шш        Шш       sj als in sjaal

Щщ       Щщ       sj als in meisje of sjtsj als in Chroesjtsjov

Het verschil tussen ш en щ is groter dan je zo op het eerste zicht ziet. Allebei zijn het sj-klanken. Maar de ш wordt gemaakt door de punt van de tong naar het randje van je gehemelte achter je boventanden te brengen en dan een sj-klank te maken. De щ-klank wordt gemaakt door de punt van de tong naar het randje van je tandvlees achter je ondertanden te brengen en het ‘lichaam’ van je tong naar boven te duwen. Als je dan een sj-klank maakt en erbij glimlacht, krijg je de mooie щ-klank.

Klinkers:

а/я       als in haak, tak of jas

о/ё       als in hok of jokken

у/ю      als in moeten of joelen

ы/и      als in sip of niet

э/е       als in hek, meter of Jesse

Eigenlijk zijn alle klinkers ons wel bekend van het Nederlands. Toch is de ы net iets anders. Hoewel de klank vergelijkbaar is met de i van sip, spreek je hem op een andere plek in je mond uit. Een mooie ы maak je door de letter oe te maken. In plaats ronde lippen spreid je lippen alsof je breeduit moet lachen (of zoals je doet als je de Nederlandse letter ie maakt). Op deze manier maak je de ы achterin je mond waar de klank hoort en niet voorin je mond zoals bij de i van sip.

Als de klemtoon niet op de klinker valt, wordt deze gereduceerd naar een schwa. Dit is de klank als in huisje. Als de klemtoon niet op de o valt wordt dit een a-klank. De letter ё is altijd beklemtoond.

Als je niet beter weet zou je denken dat het Russisch dubbele klinkers heeft, zoals wij ei en ij hebben. Er zijn namelijk twee soorten ‘a’, ‘e’, ‘o’, ‘oe’ en ‘i’. Maar net als bij de s-klanken zijn de klinkers wat complexer.

 

Zachte en harde klanken

Bij elk voorbeeld van de uitspraak van de klinkers staat ook een voorbeeld met j. Het Russisch kent namelijk harde en zachte klanken. Een harde klank wordt zonder j-klank uitgesproken. Een zachte klank wordt met een lichte j-klank uitgesproken. Van het rijtje klinkers hierboven is de linkse de harde klank. De rechtse is de zachte klank. De э wordt dus als een e in hek uitgesproken, maar de e wordt als de e in Jesse of als de e in meter uitgesproken. Hetzelfde geldt voor я en а, о en ё, у en ю en ы en и. Let op: de j-klank is niet heel sterk. Dus niet een j als in joviaal, maar een j-klank als in oranje. Deze j in oranje is subtieler en komt dichterbij de Russische zachte j-klank bij deze klinkers.

Er bestaan niet alleen harde en zachte klinkers. Ook medeklinkers kunnen hard of zacht zijn. Dit kan op twee manieren: door een zachte klinker of door een zacht teken. Het zachte teken ь zorgt voor een zachte j-klank (denk aan oranje) achter de medeklinker. Hetzelfde gebeurt als een zachte klinker volgt op een medeklinker. Zie hieronder de voorbeelden:

мать (moeder) – matʲ

Та́ня (Tanja) – Tánʲa

тя́нуть (trekken)– tʲánoetʲ

In de naam Tanja zie je de twee a-klanken. De eerste a is hard en zorgt voor een ‘normale’ t. De tweede a is zacht en zorgt voor een lichte j-klank bij de letter n. Bij het werkwoord trekken zien we twee zachte t’s. De eerste zachte t wordt gevormd door de zachte a, de tweede zachte t wordt gevormd door het zachte teken.

Op deze manier kun je dus nog twee s-klanken vormen. Namelijk een zachte s en een zachte z.

газе́та (krant) – gazʲéta

семь (zeven) – sʲemʲ

гара́ж (garage) – garázj

шесть (zes) – sjestʲ

Deze sʲ en zʲ zijn minder ‘zwaar’ dan de sj en zj van de ш, щ en ж.

De kenmerkende Russische zware l komt ook hiervandaan. De standaard l is de l als in drempel. Als de l zacht wordt door een zacht teken of een zachte klinker, klinkt de l als een dunne Franse l als in l’oreille of lolly.

Oplettende mensen hebben opgemerkt dat er nog een letter ontbreekt: de ъ, het harde teken. Het harde teken had als functie om zachte klanken hard te maken. Tegenwoordig komt het harde teken bijna niet meer voor en gedraagt het zich in praktijk niet anders dan het zachte teken.

 

Klemtoon

Klemtoon in het Russisch is onvoorspelbaar, maar belangrijk. Hoe belangrijk klemtoon is wordt in het volgende voorbeeld duidelijk:

мýка vs. мукá

Het eerste woord betekent ‘bloem (meel)’. Het tweede woord betekent ‘marteling’. De klemtoon wordt in het dagelijks taalgebruik niet geschreven. In vrijwel alle cursussen Russisch wordt de klemtoon aangegeven met een accent.

 

Tips:

• Als je dapper bent, kun je je telefoon in het Russisch zetten. Zorg alleen wel dat je onthoudt waar je de taal terug kunt wijzigen. Doordat de telefoon in het Russisch staat kom je vaak in aanraking met het schrift en worden de letters vertrouwder.
• Leer jezelf aan om altijd in schrijfletters Russisch te schrijven. Op die manier krijg je ook dat schrift onder de knie en kun je Russische brieven en schuingedrukte tekst beter lezen.
• Leer woorden altijd met de klemtoon. Een verkeerde klemtoon kan namelijk een heel ander woord opleveren.
• Luister naar radioprogramma’s of kijk televisieprogramma’s. Op dit moment begrijp je nog niet alles, maar je went al wel aan de klanken en het tempo. Misschien hoor je hier en daar al wat bekende woorden.
• Kijk bij de Handige links voor de websites met toegang tot tv-programma’s en radiozenders.